Uhud Dağı
Gazveye adını veren Uhud dağı Medine’nin kuzeyinde Mescid-i Nebevî’ye yaklaşık 5 km. mesafededir. Bölgedeki dağ silsilelerinden ayrı ve tek başına bulunduğu için bu adı aldığı anlaşılmaktadır. 8 km. uzunluğundaki dağın yüksekliği 720 metredir
UHUD SAVAŞI KISACA
Uhud Savaşı, 23 Mart 625’te Medine yakınlarındaki Uhud dağında Müslümanlar ile Mekkeli müşrikler arasında yapıldı. Savaşın sebebi, Bedir Savaşı’nda hezimete uğrayan Mekkeli müşriklerin Müslümanlardan öç almak istemesidir. Meydana gelen savaşta Peygamber Efendimizin görevlendirdiği okçuların yerini terketmesiyle birlikte iki ateş arasında kalan Müslümanlardan Hz. Hamza ile birlikte 70 sahabi şehit oldu. Peygamber Efendimiz ciddi şekilde yaralandı.
Uhud(1) Gazvesi de Bedir gibi Mekkeli müşriklerle yapılan dehşetli bir savaştır. Hicretin üçüncü senesinin Şevvâl ayında vukû bulmuştur.
UHUD SAVAŞI’NIN NEDENLERİ
Mekkeli müşrikler, Bedir hezîmetinden sonra büyük bir mâteme bürünmüşlerdi. Herkes bir yakınını kaybetmişti. Onun intikâmını almanın hıncıyla doluydu. Kureyş’in yeni reisi Ebû Süfyân’ın hanımı Hind de bunların başında gelmekteydi. Netîcede aradan fazla bir zaman geçmeden, intikam ateşiyle yürekleri tutuşmuş üç bin kişilik bir müşrik ordusu hazırlandı. Ordunun techîzi için Ebû Süfyân’ın Bedir Gazvesi’nde kurtarmayı başardığı kervandaki mallar kullanıldı. Çevredeki Araplardan da yardım istendi.(2)
Bu arada Hazret-i Peygamber’in amcası Abbâs, olup bitenleri Medîne’ye haber verdi.(3) Allâh Resûlü de derhâl harp meclisini topladı. Medîne içinde kalıp müdâfaa harbi mi yoksa şehir dışına çıkarak taarruz harbi mi yapmak lâzım geldiği husûsunda istişârede bulundu. Kendileri, müdâfaa harbi yapmak taraftârı idiler.(4)
Ancak Bedir Gazâsı’na katılamamış olan gençlerin ve Hazret-i Hamza gibi yiğitlerin çoğunluğu teşkîl eden reyleriyle, şehir dışına çıkarak taarruz harbi yapılmasına karar verildi.(5) Hattâ onların bir kısmı:
“–Biz böyle bir günü sabırsızlıkla bekliyorduk!” dediler.
Bunun üzerine Allâh Resûlü, hücre-i saâdetine girerek zırhını giyindi. Ancak bu arada Medîne’de kalıp müdâfaa harbi yapmaya taraftar olanlar, diğerlerini iknâ etmişlerdi. Sa’d bin Muâz ile Üseyd bin Hudayr:
“–Medîne’den çıkmak istemediği hâlde siz Allâh Resûlü’ne ısrâr edip durdunuz. Hâlbuki O’na emir semâdan iner. Siz bu işi O’na bırakın. O’nun emrettiği şeyi yapın!” dediler. (Vâkıdî, I, 213-214)
Onlar da derhâl Resûlullâh’a koştular:
“–Yâ Resûlallâh! Biz sizin reyinize karşı gelmeyiz. Biz hatâ ettik. Siz arzu ettiğiniz gibi hareket ediniz!” dediler. Allâh Resûlü’nün cevâbı kesin oldu:
“–Bir peygamber zırhını giydikten sonra harb etmeden onu çıkarmaz! Ben size ne buyurursam, onu yapmaya bakınız! Haydi Allâh’ın ismiyle gidiniz! Eğer sabreder ve vazîfenizi de yaparsanız, Allâh Teâlâ, zaferi yine size ihsân buyuracaktır!” (Vâkıdî, I, 214; İbn-i Sa’d, II, 38)
Nitekim Allâh Resûlü, cuma namazını müteâkip Medîne’de Abdullâh bin Ümm-i Mektûm’u vekil bırakarak bin kişilik ordusuyla yola çıktı. Ancak yolda münâfıkların elebaşısı Abdullâh bin Übey’in, üç yüz kişilik taraftarıyla berâber geri dönmesi üzerine İslâm ordusundaki asker sayısı yedi yüze düştü. Cenâb-ı Hak, bu hâdise hakkında şu âyet-i kerîmeyi inzâl buyurdu:
“İki birliğin karşılaştığı gün sizin başınıza gelenler, ancak Allâh’ın izniyle olmuştur ki, bu da mü’minleri ayırd etmesi ve münâfıkları ortaya çıkarması için idi. Bunlara:
«−Gelin, Allâh yolunda çarpışın veya müdâfaada olsun bulunun!» denildiği zaman:
«−Harbetmeyi bilseydik, elbette sizin peşinizden gelirdik!» dediler. Onlar o gün, îmandan çok kâfirliğe yakın idiler. Ağızları ile kalplerinde olmayanı söylüyorlardı. Hâlbuki Allâh, onların içlerinde gizlediklerini daha iyi bilir.” (Âl-i İmrân, 166-167)
“(Ey Resûlüm!) Sen, sabah erkenden mü’minleri savaş mevzîlerine yerleştirmek için âilenden ayrılmıştın. Allâh, hakkıyla işiten ve bilendir. O zaman içinizden iki bölük bozulmaya yüz tutmuştu. Hâlbuki Allâh, onların yardımcısı idi. Mü’minler, yalnız Allâh’a dayanıp güvensinler!” (Âl-i İmrân, 121-122)
Münâfıkların ordudan ayrılışı, bir bakıma ilâhî bir lutuf olmuştu. Çünkü onların bu davranışıyla ordu zayıflamamış, aksine içinde bulunan iki yüzlü ve ürkek yüreklerden temizlenmiş, böylece mânevî yönden daha dinç ve zinde bir hâle gelmişti. Zîrâ onların savaş ânında ihânetleri daha tehlikeli olabilir, mü’minlerin mâneviyâtını sarsabilirdi.
SAHABENİN ŞEHADET AŞKI
Ensâr’dan Selimeoğulları’nın reisi Amr bin Cemûh (رضي الله عنه) , topal bir kimse idi. Kendisinin dört oğlu olup Allâh Resûlü ile birlikte savaşlara katılırlardı. Resûl-i Ekrem Efendimiz Uhud Gazvesi’ne çıkacağı sırada Amr da sefere katılmak istedi. Oğulları:
“–Sen cihâd ile mükellef değilsin. Allâh Teâlâ seni özür sâhibi olarak kabûl etti. Biz senin yerine gidiyoruz.” dediler. Amr:
“–Siz Bedir günü benim cennete girmeme mânî oldunuz. Vallâhi ben bugün sağ kalsam dahî, muhakkak bir gün şehîd olup cennete gireceğim!” dedi. Sonra hanımına da:
“–Herkes şehîd olup cennete giderken ben sizin yanınızda oturup duracak mıyım?” diyerek çıkıştı. Hemen kalkanını aldı ve:
“–Allâh’ım! Beni âileme geri çevirme!” diye duâ ettikten sonra Resûlullâh’ın yanına gitti. Peygamber Efendimiz’e:
“–Oğullarım beni Medîne’de bırakmak istiyorlar. Beni, Sen’inle birlikte savaşa çıkmaktan menediyorlar. Vallâhi, ben şu topal hâlimle cennete ayak basmayı arzuluyorum.” dedi. Allâh Resûlü:
“–Allâh Teâlâ seni mâzur görmüştür. Sana cihâd farz değildir.” buyurdu. Amr:
“–Yâ Resûlallâh! Sen benim Allâh yolunda ölünceye kadar savaşarak şehîd olup şu topal ayağımla cennette yürümemi uygun görmez misin?” dedi. Nebiyy-i zî-şân Efendimiz:
“–Evet, uygun görürüm.” buyurdu. Amr’ın oğullarına da:
“–Artık babanızı savaştan menetmeyiniz. Umulur ki, Allâh ona şehâdet nasîb eder.” buyurdu. Amr kıbleye döndü ve:
“Allâh’ım! Bana şehîdlik nasîb et! Beni mahrum ve me’yûs olarak ev halkımın yanına döndürme!” diyerek duâ etti ve cihâda katıldı.
Uhud Harbi’ne iştirâk eden, şehâdet heyecânıyle dolu bu sahâbî, cihâd esnâsında; “Vallâhi ben cenneti özlüyorum.” demiş, netîcede kendisini korumaya çalışan bir oğlu ile birlikte bu savaşta şehîd düşmüştür. Daha sonra Sevgili Peygamberimiz onun hakkında:
“Varlığım kudret elinde bulunan Allâh’a yemin ederim ki, Amr’ın cennette topallayarak yürüdüğünü gördüm!” buyurmuştur. (Vâkıdî, I, 264-265; İbn-i Esîr, Üsdü’l-Gâbe, IV, 208)
UHUD SAVAŞI HAZIRLIĞI
Resûl-i Ekrem Efendimiz (ﷺ) , Uhud Harbi’ne çıkacağı esnâda ordusunu teftîş ediyordu. Savaşa katılabilecek yaştaki gençlere izin veriyor, müsâit olmayanları ise geri çeviriyordu. Semüre bin Cündeb ile Râfî bin Hadîc (رضي الله عنه) de geri çevrilenler arasında idi. Züheyr bin Râfî:
“–Yâ Resûlallâh! Râfî iyi ok atıcıdır!” diyerek onun ordudan ayrılmamasını istedi. Râfî bin Hadîc hâdisenin devâmını şöyle anlatır:
“Ayaklarımda mestlerim vardı. Parmaklarımın ucuna basarak uzun görünmeye çalıştım. Resûlullâh da benim orduya katılmama izin verdi. Semüre bin Cündeb, bana müsâade edildiğini duyunca, üvey babası Mürey bin Sinân’a:
«–Babacığım! Resûlullâh Râfî’ye müsâade etti. Beni ise geri çevirdi. Hâlbuki ben güreşte onu yenebilirim.» dedi. Mürey:
«–Yâ Resûlallâh! Benim oğlumu geri çevirip Râfî’ye izin verdiniz. Oysa oğlum güreşte Râfî’yi yener.» dedi. Allâh Resûlü, Semüre ile bana:
«–Haydi güreşin bakalım!» dedi. Güreştik, netîcede Semüre beni yendi. Bunun üzerine Resûlullâh ona da izin verdi.” (Taberî, Târîh, II, 505-506; Vâkıdî, I, 216)
UHUD SAVAŞI STRATEJİSİ
Hazret-i Peygamber (ﷺ) , ordusunun arkasını Uhud Dağı’na verdi. Ayneyn Tepesi’ne de düşmanın bu aradaki vâdiden saldırma ihtimâline karşı elli okçu yerleştirdi. Başlarına Abdullâh bin Cübeyr’i (رضي الله عنه) tâyin ederek onlara şu tembihte bulundu:
“−Siz bizim arkamızı muhâfaza edeceksiniz. Düşman gâlip gelsin veya mağlûb olsun, benden haber gelmedikçe yerlerinizden ayrılmayınız!” (İbn-i Hişâm, III, 10; Ahmed, I, 288)
Harp, âdet olduğu üzere, yine mübâreze ile başladı. Allâh’ın Arslanı Hazret-i Ali, (رضي الله عنه) müşriklerin sancaktârı Talha’yı bir vuruşta yere serdi. Kureyş sancağını alan Talha’nın kardeşi Osmân’ı da Hazret-i Hamza (رضي الله عنه) ; üçüncü sancaktârı ise Sa’d bin Ebî Vakkâs (رضي الله عنه) öldürdü.
Nihâyet harp, bütün şiddetiyle başladı. Çarpışma iyice kızıştığı bir sırada Allâh Resûlü, üzerinde:
“Korkaklıkta âr ve zillet, ileri atılmakta şeref ve izzet vardır!” sözleri yazılı kılıcını göstererek:
“−Bunu benden kim alır?” diye sordu. Sahâbîler:
“−Ben, ben!” diyerek onu almak üzere ellerini uzattılar. Efendimiz:
“−Bu kılıcı, hakkını vermek üzere kim alır?” diye sorunca, onu almaktan çekindiler. Ensâr’dan Ebû Dücâne ayağa kalkıp:
“−Onun hakkı nedir ey Allâh’ın Resûlü?” diye sordu. Peygamber Efendimiz:
“−Onun hakkı, eğilip bükülünceye kadar, düşmanla vuruşmandır…” buyurdu. Ebû Dücâne:
“−Ben onu hakkını vermek üzere alırım yâ Resûlallâh!” dedi.
Ebû Dücâne kılıcı aldı, kırmızı sarığını çıkarıp başına sardı ve İslâm saflarıyla müşriklerin safları arasında, kurula kurula, çalımlı çalımlı yürümeye başladı. Peygamber Efendimiz onun gururlu ve kibirli bir şekilde yürüdüğünü görünce:
“−Bu öyle bir yürüyüştür ki, Allâh ona bu gibi durumların hâricinde buğzeder!” buyurdu. (İbn-i Hişâm, III, 11-12; Vâkıdî, I, 259; Müslim, Fedâilü’s-Sahâbe, 128)
Harp esnâsında Yahûdî âlimlerinden Muhayrık Müslüman oldu. O, Peygamber Efendimiz’i Tevrât’ta anlatılan sıfatlarıyla çok iyi tanırdı. İlmen bulduğu hakîkati Uhud’a kadar açıklayamamıştı. Âlemlerin Efendisi Uhud Savaşı’na çıktığı zaman yahûdîlere:
“–Ey yahûdî cemaati! Vallâhi siz Muhammed’in peygamber olduğunu ve O’na yardım etmeniz gerektiğini pekâlâ biliyorsunuz!” dedi. Yahûdîler:
“–Bugün cumartesi günüdür; hiçbir şeyle uğraşılmaz!” dediler. Muhayrık:
“–Sizin için cumartesi diye bir şey yoktur!” dedi. Kılıcını ve ihtiyaç duyduğu malzemeleri yanına alıp akrabâlarından birisine:
“–Eğer bugün öldürülürsem bütün mal varlığım Muhammed’indir. O, Allâh’ın gösterdiği şekilde onları kullanır!” diyerek vasiyette bulundu. Uhud’da savaşmaya gitti ve şehîd oldu. Bıraktığı yedi hurma bahçesini Peygamber (ﷺ) teslîm alıp vakfetti ve:
“–Muhayrık, Yahûdîlerin en hayırlısıdır!” buyurdu. (İbn-i Hişâm, III, 38; Vâkıdî, I, 263; İbn-i Sa’d, I, 501-503)
Uhud’da birbirinden ibretli sahneler yaşanıyordu:
Kuzman adlı bir Medîneli, savaşta yedi kişiyi öldürmüş, kendisi de ağır bir yara alarak ölmüştü. Buna rağmen Allâh Resûlü (ﷺ) :
“–Kuzman cehennemliktir!” buyurdu. Çünkü o, son nefesinde kendisine:
“−Şehîdliğin mübârek olsun ey Kuzman!” diyen Katâde bin Nûmân’a:
“–Ben kabîlem için savaştım; şehîdlik için değil!” demiş ve kılıcına abanarak intiharla canına kıymıştı. (Vâkıdî, I, 263)
Buna karşılık, kabîlesinin İslâm’a girmesine önce îtirâz eden sonra da pişman olan Usayram, tepeden tırnağa silâhlanmış bir hâlde Nebî’ye geldi ve:
“–Yâ Resûlallâh! Sizinle birlikte önce savaşa mı katılayım, yoksa müslüman mı olayım?” dedi. Resûl-i Ekrem (ﷺ) :
“–Önce müslüman ol, sonra savaş!” buyurdu. Bunun üzerine Usayram müslüman oldu, sonra savaştı ve şehîd oldu. Resûlullâh:
“–Az çalıştı, fakat çok kazandı!” buyurdu. (Buhârî, Cihâd, 13; Müslim, İmâre, 144)
Yaralıların arasında yatarken, kendisine meraklı nazarlarla bakanlara son nefesinde:
“–Ben Müslüman olmak için geldim. Allâh ve Resûlü uğrunda çarpıştım ve yaralandım!” diyordu. Ebû Hüreyre, bu zâtı bir bilmece gibi sahâbîlere sorar:
“–Bana söyleyin bakalım, hayâtında bir kere bile namaz kılmadan cennete giren kişi kimdir?” derdi. İnsanlar cevâbını bilemez, kendisinin söylemesini isterlerdi. Ebû Hüreyre de (رضي الله عنه) :
“–O, Usayram, yâni Amr bin Sâbit’tir!” derdi. (İbn-i Hişâm, III, 39-40; Vâkıdî, I, 262)
Savaş esnâsında Abdullâh bin Cahş’ın (رضي الله عنه) kılıcı kırılmıştı. Varlık Nûru Efendimiz ona bir hurma dalı verdi. Hurma dalı Abdullâh’ın elinde bir kılıç oluverdi. Abdullâh şehîd oluncaya kadar bu kılıcı kullandı. “Urcun” ismi verilen bu kılıç, Abdullâh bin Cahş’ın (رضي الله عنه) vârislerindeyken, onu Türk beylerinden biri, iki yüz dinara (altına) satın aldı.(6)
Müslümanların görülmemiş bir şevkle düşman üzerine atılmaları, kısa zamanda zaferle netîcelendi; sayı ve techizât bakımından üstün olan düşman kaçmaya başladı. Ancak müslümanlar, bir müddet düşmanı kovaladıktan sonra zaferlerinden tamâmen emîn olup ganîmet toplamaya başladılar. Hattâ Allâh Rasûlü’nün tembihâtını hatırlatan kumandanlarının ısrârına rağmen okçular da yerlerini terk ederek ganîmet toplamaya koştular. Tepede yalnız okçuların emîri Abdullâh ile yedi arkadaşı kalmıştı.
İşte ne olduysa bundan sonra oldu. Düşmanın uyanık kumandanlarından Hâlid bin Velîd (رضي الله عنه) , süvârî birliği ile beklediği fırsatı ele geçirmişti. Emrindeki süvârîlerle derhâl, okçuların bulunduğu tepenin arkasından dolaşarak Abdullâh’ı (رضي الله عنه) ve diğer okçuları kısa zamanda şehîd ettiler. Ganîmet toplayan müslümanların arka taraflarından şiddetli bir saldırı başlattılar. Bozguna uğrayıp kaçmakta olan düşman askerleri de bu durumu görünce derhâl geri dönerek, müslümanların üzerine yeniden hücûma geçtiler. İslâm ordusu iki ateş arasında kaldı. Aralarında karışıklık çıktı.
ŞEHİTLERİN EFENDİSİ HZ. HAMZA (رضي الله عنه)
Bu sırada saflar arasında bir o tarafa bir bu tarafa koşup duran İslâm’ın yiğit cengâveri Hazret-i Hamza (رضي الله عنه) , Vahşî’nin attığı bir mızrakla şehîd oldu. Henüz bir köle olan Vahşî, bunu, Hind’in kendisine va’dettiği hürriyete kavuşmak için yapmıştı. Dehşetli bir hırsla uzun zamandır bu fırsatı bekleyen Hind, Hamza’ın karaciğerini çıkartıp ısıracak kadar vahşette ileri gitti. Bundan dolayı ona “Âkiletü’l-Ekbâd” yâni “Ciğer Yiyen” lâkabı takıldı.
Hazret-i Hamza’nın şehâdeti, müslüman saflarında dalga dalga bir mâtem havası estirdi. Zâten karışan saflar, iyice bozuldu. Allâh Teâlâ bu hâli şöyle beyân buyurur:
“Siz Allâh’ın izni ile düşmanlarınızı öldürürken, Allâh, size olan va’dini yerine getirmiştir. Nihâyet öyle bir an geldi ki, Allâh arzuladığınızı (gâlibiyeti) size gösterdikten sonra zaafa düştünüz; (Peygamber’in verdiği) emir husûsunda tartışmaya kalktınız ve âsî oldunuz. Dünyâyı isteyeniniz de vardı, âhireti isteyeniniz de vardı. Sonra Allâh, denemek için sizi onlardan (onları mağlûb etmekten) alıkoydu. Ve and olsun sizi bağışladı. Zâten Allâh, mü’minlere karşı çok lutufkârdır.” (Âl-i İmrân, 152)
Cenâb-ı Hak bu âyet-i kerîmede, okçulardan yerlerini terk edenleri; “Kiminiz dünyâyı arzu ediyordu.” diye îkâz ederken, orayı terk etmeyip şehîd düşenleri de; “Kiminiz de âhireti arzu ediyordu.” buyurarak medh ü senâ etmiştir.
Müşrikler, o gün birçok mü’mini şehîd ettiler. Hattâ bir grup müşrik, doğrudan doğruya Allâh Resûlü’nü hedef alarak saldırıya geçti. Efendimiz’e yapılan hücûmlar iyice sıklaştı. Talha bin Ubeydullâh (رضي الله عنه) der ki:
“Resûlullâh’ın ashâbı dağılınca, müşrikler saldırıya geçtiler ve Allâh Resûlü’nü her taraftan kuşattılar. Kendisini, gelen saldırılara karşı, önünden mi, arkasından mı, sağından mı, yoksa solundan mı müdâfaa edeceğimi bilmiyordum. Kılıcımı sıyırıp bir kere önünden, bir kere de arkasından gelenleri uzaklaştırdım, nihâyet dağıldılar.” (Vâkıdî, I, 254)
Müşriklerin keskin nişancısı Mâlik bin Züheyr, Resûlullâh’a bir ok atmıştı. Talha bin Ubeydullâh (رضي الله عنه) , okun Resûlullâh’e isâbet edeceğini anlayınca elini oka karşı tuttu. Ok parmağına çarparak elini çolak bıraktı. (7)
Muhâcir ve Ensâr’dan bir kısım sahâbîler Allâh Resûlü’nün etrâfını sardılar; O’nun önünde şehîd olmak üzere bey’at ettiler ve:
“–Yüzüm yüzünün önünde siper, vücûdum Sen’in vücûduna fedâdır! Allâh’ın selâmı her dâim Sen’in üzerine olsun! Hiçbir zaman yanından ayrılmayız.” diyerek sonuna kadar savaştılar. (İbn-i Sa’d, II, 46; Vâkıdî, I, 240)
Ebû Talha (رضي الله عنه) , yayını çok sert çeken bir okçu idi. Uhud günü elinde iki, üç yay kırılmıştı. Allâh Resûlü yanından ok torbası ile geçen herkese:
“–Ok torbanı Ebû Talha’nın yanına boşalt!” buyurmakta idi. Peygamber Efendimiz, onun arkasından müşriklere bakmak için yükselip başını kaldırdıkça Ebû Talha:
“–Yâ Resûlallâh (ﷺ) ! Anam-babam Sana fedâ olsun! Başını kaldırma! Belki müşrik oklarından biri isâbet eder. Benim göğsüm Sen’in göğsüne siper olsun. Sana dokunacak, bana dokunsun!” derdi. (Buhârî, Meğâzî, 18)
Katâde bin Nûmân (رضي الله عنه) da Allâh Resûlü’nü korumak için önüne durarak yayının başı yamuluncaya kadar müşriklere ok attı. Nihâyetinde kendisi de bir okla gözünden vuruldu. Göz bebeği yanaklarının üzerine aktı. Katâde’yi böyle görünce Allâh Resûlü’nün gözleri yaşardı. Efendimiz (ﷺ) Katâde’nin göz bebeğini eliyle aldı ve yerine koydu. Bundan sonra o göz diğerine göre daha güzel oldu ve daha keskin görmeye başladı.(8)
Hanım sahâbîlerden Ümmü Umâre (رضي الله عنه) da Uhud Savaşı’na katılarak oku ve yayı ile düşmanla çarpışanlardan biridir. Savaştan sonra Medîne’ye dönen Allâh Resûlü (ﷺ) :
“−Harp esnâsında sağıma soluma döndükçe hep Ümmü Umâre’nin yanıbaşımda çarpıştığını görüyordum.” demiştir. (İbn-i Hacer, el-İsâbe, IV, 479)
Bu vesîleyle Efendimiz’in muhtelif iltifat ve duâlarına mazhar olan Ümmü Umâre Hâtun, Allâh Resûlü’ne (ﷺ) :
“–Allâh’a duâ et de cennette Sana komşu olalım.” dedi.
Peygamber Efendimiz (ﷺ) :
“–Allâh’ım! Bunları bana cennette komşu ve arkadaş et!” diyerek duâ etti. Bunun üzerine Ümmü Umâre:
“–Artık bundan sonra dünyâda ne musîbet gelirse gelsin, aldırmam!” dedi. (Vâkıdî, I, 273; İbn-i Sa’d, VIII, 415)
PEYGAMBER EFENDİMİZİN (ﷺ) YARALANDIĞI SAVAŞ
Savaşın kızıştığı anda Allâh Resûlü’ne karşı yapılan hücûmların birisinde Sa’d bin Ebî Vakkâs’ın müşrik kardeşi Utbe, Peygamber Efendimiz’e bir taş fırlattı. Atılan taşla, yerleri ve gökleri titreten bir hâdise olarak, Resûlullâh’ın zırhından iki halka, mübârek yüzlerine battı ve yanağını yararak bir dişini kırdı.(9) Resûl-i Ekrem Efendimiz, fâsık Ebû Âmir’in Müslümanlar için kazdığı çukurlardan birine düştü. Hazret-i Ali, Allâh Resûlü’nün elinden tuttu, Talha bin Ubeydullâh (رضي الله عنه) da ayağa kaldırıp çukurdan çıkardı. Ebû Ubeyde bin Cerrâh, (رضي الله عنه) Efendimiz’in yüzüne batan miğfer halkalarından birisini dişiyle çekip çıkardı. Bunu yaparken kendisinin ön dişi de kırıldı. Öteki halkayı çıkarırken bir dişi daha kırıldı. O ân bütün sahâbe-i güzîn ve hattâ melekler, derin bir mâteme büründüler. Bu durum ashâbın son derecede ağırına gitti ve Efendimiz’e:
“–Kureyş müşriklerine bedduâ etseniz?!” dediler. Resûl-i Ekrem ise:
“–Ben lânetleyici olarak gönderilmedim. Bilâkis doğru yola dâvet edici ve rahmet olarak gönderildim. Allâh’ım! Kavmime hidâyet ver. Çünkü onlar bilmiyorlar.” diyerek duâ etti.
Yaralandığı vakit Varlık Nûru Efendimiz (ﷺ) :
“–Allâh, Rasûlü’nün yüzünü yaralayan kavme çok gazaplandı!” buyurdu. Sa’d bin Ebî Vakkâs (رضي الله عنه) şöyle demiştir:
“–Vallâhi Resûlullâh’ın bu sözünü duyunca, (O’nu yaralayan) kardeşim Utbe bin Ebî Vakkâs’ı öldürmek için duyduğum hırs kadar, hiç kimseyi öldürmeye hırs duymadım!”
Nitekim Sa’d bunun için müşrik saflarını yararak pek çok defâ teşebbüste bulunmuş, ancak Allâh Resûlü, Sa’d’ın, kardeşini öldürmesine mânî olmuştur.(10)
Sa’d bin Ebî Vakkâs (رضي الله عنه) , Fahr-i Kâinât’ın yanında müşriklere durmadan ok yağdırıyor, Varlık Nûru Efendimiz de:
“−At yâ Sa’d! Babam ve anam sana fedâ olsun!” buyuruyordu. Buna şâhid olan Hazret-i Ali (رضي الله عنه) :
“Ben, Nebî’nin Sa’d hâricinde hiç kimse için; «Babam ve anam sana fedâ olsun!» dediğini duymadım.” demiştir. (Tirmizî, Edeb 61, Menâkıb 26; Ahmed, I, 92)
Peygamber Efendimiz (ﷺ) , büyük bir karışıklığın yaşandığı bu hengâmede dahî sonsuz bir îman metâneti ile Hakk’a tevekkül ediyor, bir taraftan kanayan vech-i mübâreklerini elleriyle silerken, diğer taraftan da Cenâb-ı Hakk’a ilticâ hâlinde:
“Yâ Rabbî! Kavmim câhildir, ne yaptıklarını bilmiyorlar. Sen onlara hidâyet ver!” diye duâya devâm ediyordu. Sehl bin Sa’d anlatıyor:
“Resûlullâh (ﷺ) Uhud Savaşı sırasında yaralanınca Fâtıma mübârek yüzlerinden kanı yıkamaya başladı. Hazret-i Ali de Fâtıma’ya su döküyordu. Hazret-i Fâtıma suyun kanı gittikçe artırdığını görünce, bir parça hasır aldı; onu yakıp iyice kül hâline getirdikten sonra yaraya bastı. Böylece kan durdu.” (Buhârî, Cihâd, 80; Meğâzî, 24; Müslim, Cihâd, 101)
İşte Uhud Harbi, böyle hüzünlü sahnelerin yaşandığı bir hâl almıştı. Harbin seyri başlangıçta mü’minlerin lehine iken, emre itaatsizlik sebebiyle birden müşriklerin lehine dönmüştü. Allâh Resûlü’nün etrâfında sâdece on dört kişi kalmıştı. Âlemlerin Efendisi paniğe kapılan birtakım mü’minlere:
“–Ey Allâh’ın kulları! Bana geliniz, ben Allâh’ın Resûlü’yüm!” diye seslenmeye başladı. (Vâkıdî, I, 237)
Bu hâl, Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle ifâde buyrulur:
“O zaman Peygamber arkanızdan sizi çağırdığı hâlde siz, durmadan (savaş alanından) uzaklaşıyor, hiç kimseye dönüp bakamıyordunuz. (Allâh) size keder üstüne keder verdi ki, gerek elinizden gidene gerekse de başınıza gelenlere üzülmeyesiniz. Allâh yaptıklarınızdan haberdârdır.” (Âl-i İmrân, 153)
Müslümanların bir kısmı da Hazret-i Peygamber’in şehîd edildiğini duymuş, yıldırım çarpmışçasına sarsılmışlardı. Öyle ki; “Allâh Resûlü öldükten sonra biz burada ne diye duralım!” deyip savaş alanını terkediyorlardı. Bunlar aslında Medîne’yi korumak için geri dönmüşler, fakat Müslüman kadınlar tarafından tekrar geri çevrilmişlerdi.
Bir kısmı ise; “Allâh’ın Resûlü ölse bile, Allâh bâkîdir!” diyerek harbe devâm ediyordu. Bunlardan Enes bin Nadr (meşhur Enes bin Mâlik’in amcası), ye’s içinde ne yapacağını bilemeyen birtakım mü’minlerden Âlemlerin Efendisi’nin şehîd olduğu haberini duyduğunda büyük bir teslîmiyet ve metânetle:
“–Resûlullâh şehîd olduktan sonra artık yaşayıp da ne yapacaksınız? Haydi siz de O’nun gibi savaşarak şehîd olun!” diye haykırdı ve müşriklerin üzerine hücûm etti. Bir müddet sonra da seksenden fazla yara almış olarak şehâdet şerbetini yudumladı. (Ahmed, III, 253; İbn-i Hişâm, III, 31)
Hazret-i Enes (رضي الله عنه) şöyle anlatmaktadır:
“Amcam Enes bin Nadr, Bedir Savaşı’na katılamamıştı. Bu ona çok ağır geldi:
«–Ey Allâh’ın Resûlü! Müşriklerle yaptığın ilk savaşta bulunamadım. Eğer Allâh Teâlâ müşriklerle yapılacak bir savaşa katılmayı nasîb ederse, neler yapacağımı elbette görecektir.» dedi.
Uhud Gazvesi’ne katıldı. Müslüman safları dağılınca, arkadaşlarını kastederek: «Rabbim! Bunların yaptıklarından dolayı Sana özür beyân ederim!», müşrikleri kastederek de: «Bunların yaptıklarından da berîyim yâ Rabbi!» deyip ilerledi. Sa’d bin Muâz (رضي الله عنه) ’la karşılaştı ve:
«–Ey Sa’d! İstediğim cennettir. Kâbe’nin Rabbi’ne yemin ederim ki, Uhud’un eteklerinden beri hep o cennetin kokusunu alıyorum.» dedi.
Sa’d daha sonra hâdiseyi Peygamber Efendimiz’e naklederken:
«−Ben onun yaptığını yapamadım yâ Resûlallâh!» demiştir.
Amcamı şehîd edilmiş olarak bulduk. Vücûdunda seksenden fazla kılıç, mızrak ve ok yarası vardı. Müşrikler müsle yapmış, uzuvlarını kesmişlerdi. Bu sebeple onu kimse tanıyamadı. Sâdece kızkardeşi parmak uçlarından tanıdı. Şu âyet, amcam ve onun emsâli hakkında nâzil oldu:
«Mü’minler içinde öyle yiğitler vardır ki, Allâh’a verdikleri sözlerine sadâkat gösterdiler. Onlardan kimi ahdini yerine getirdi (çarpıştı, şehîd düştü), kimi de (sırasını) beklemektedir. Bunlar aslâ sözlerini değiştirmemişlerdir.» (el-Ahzâb, 23)” (Buhârî, Cihâd, 12; Müslim, İmâre, 148)
Savaş, mü’minlerin aleyhine dönünce harp meydanından kaçanlar, -hikmet-i ilâhî- umûmiyetle şehir dışına çıkarak harp etmek isteyenlerdi. Allâh Teâlâ, onlara hitâben şöyle buyurdu:
“And olsun ki siz, ölümle yüz yüze gelmezden önce onu temennî ederdiniz. İşte şimdi onu karşınızda gördünüz!” (Âl-i İmrân, 143)
Ölüme hazır olduklarını söyleyip de sonra Varlık Nûru’nun öldüğü hezeyânına bakarak gerisin geriye kaçanlara gelen ilâhî îkaz gâyet şiddetli oldu:
“Muhammed ancak bir Rasûl’dür. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir. Şimdi O ölür, ya da öldürülürse, gerisin geriye (eski dîninize) mi döneceksiniz? Kim (böyle) geri dönerse, Allâh’a hiçbir şekilde zarar vermiş olmayacaktır. Allâh şükredenleri mükâfâtlandırır.” (Âl-i İmrân, 144)
O dehşetli gün, bütün her şeye rağmen Allâh Resûlü, bir kutup yıldızı gibi yerinden hiç ayrılmayarak nebevî bir dirâyetle mukâvemet gösterdi. Celâdet, cesâret, şecaat ve îtidâli ile ashâbına cengâverlikte de ulvî bir nümûne oldu. Zîrâ Cenâb-ı Hak şöyle buyurmuştur:
“(Düşmana karşı) gevşeklik göstermeyiniz! (Mağlûb olduk, diye) mahzûn da olmayınız! (Allâh’ın vaadine) inanıyorsanız, mutlakâ üstünsünüz (sonunda gâlip olacaksınız)! Eğer sizin (Uhud’da) yaralanarak canınız yandıysa (Kureyş) kavminin de (Bedir’de) öyle canı yanmıştı. Biz bu günleri insanlar arasında nöbetleşe dolaştırırız. (Bâzı kere siz gâlip olursunuz, bâzı kere de düşmanlarınız gâlip gelir!)…” (Âl-i İmrân, 139-140)
Cenâb-ı Hakk’ın, Peygamberi’ne ve mü’minlere olan merhamet ve lutfu ile Uhud günü, bütün karışıklıklara rağmen, müşrikler hedeflerine varamadılar. Bu arada ashâb-ı kirâm hazarâtı, Resûlullâh’ı görerek yavaş yavaş toparlanmaya başladı. Müşriklerin hücûmu göğüslendi. Mü’minler, büyük bir sebatla Allâh Resûlü’nü korudular. Mekkeli müşrikler, yeniden zâyiat vermeye başladı. Bunun üzerine kayıpların artmaması için biraz geri çekildiler. Bu fırsatı değerlendiren Allâh Rasûlü de Uhud Dağı’na çekildi. Bu defâ da Ebû Süfyân, dağın tepesinden mü’minlerin üzerine sarkmak istediyse de başarılı olamadı.
Bu korkulu anda Allâh Teâlâ mü’minlere bir uyku hâli lutfetti, bulundukları yerde tatlı ve huzur verici bir uykuya daldılar. Hattâ bâzıları ellerindeki kılıçlarını defâlarca yere düşürdüler. Bu uyku sâdece mü’minleri sarmıştı. Müslümanların arasındaki münâfıkların ve şüphecilerin ise gözlerine uyku girmiyordu. Onlar o esnâda endişe içinde düşünüyor, müşriklerin gelip kendilerini öldürmelerinden korkuyorlardı.(11)
Bir ara, Ebû Süfyân ile Hazret-i Ömer (رضي الله عنه) arasında kısa bir tartışma yaşandı.(12) Bunun ardından geri dönmek için hareket eden Ebû Süfyân, arzu ettiği tatmîn edici netîceyi elde edememiş olmanın hırsıyla son olarak:
“–Gelecek yıl Bedir’de buluşalım!” dedi.
Hazret-i Ömer (رضي الله عنه) durup Peygamber Efendimiz’in buna ne söyleyeceğini bekledi. Varlık Nûru Efendimiz:
“–Olur! Orası inşâallâh buluşma yerimiz olsun, de!” buyurdu. (İbn-i Hişâm, III, 45; İbn-i Sa’d, II, 59)
Gerçekte ise müşriklerin içine bir korku düşmüş, onun için dönüyorlardı. Nitekim Rasûlullâh’a verilen mûcizelerden biri de, düşmanın gönlüne uzak mesâfelerden bile korku salmasıydı. Cenâb-ı Hak buyurur:
“Allâh’ın, hakkında hiçbir delîl indirmediği şeyleri O’na ortak koşmaları sebebiyle, kâfirlerin kalplerine yakında korku salacağız. Onların gidecekleri yer de cehennemdir. Zâlimlerin varacağı yer ne kötüdür!” (Âl-i İmrân, 151)
MAZERET KAPILARINI KAPATAN SAHABİ: SAD BİN REBİ (رضي الله عنه)
Peygamber Efendimiz (ﷺ) , Sa’d bin Rebî’yi (رضي الله عنه) bulup ne durumda olduğunu öğrenmesi için ashâbından birini harp meydanına gönderdi. Sahâbî, Sa’d’ı ne kadar aradıysa da bulamadı, ne kadar seslendiyse de cevap alamadı. Nihâyet son bir ümitle:
“−Ey Sa’d! Beni Rasûlullâh gönderdi. Allâh Rasûlü, senin diriler arasında mı, yoksa şehîdler arasında mı bulunduğunu kendisine haber vermemi emretti!” diye yaralı ve şehîdlerin bulunduğu tarafa doğru seslendi.
O sırada son anlarını yaşayan ve cevap verecek mecâli kalmamış olan Sa’d, kendisini Allâh Rasûlü’nün merak ettiğini duyunca bütün gücünü toplayarak cılız bir inilti hâlinde:
“−Ben, artık ölüler arasındayım!” diyebildi. Belli ki artık öteleri seyrediyordu. Sahâbî, Sa’d’ın yanına koştu. Onu, vücûdu kılıç darbeleriyle delik-deşik olmuş bir vaziyette buldu. Ve ondan ancak fısıltı hâlindeki kısık bir sesle şu müthiş sözleri işitti:
“−Vallâhi gözleriniz kımıldadığı müddetçe, Hazret-i Peygamber’i düşmanlardan korumaz da başına bir musîbet gelmesine sebep olursanız, sizin için Allâh katında ileri sürülebilecek hiçbir mâzeret yoktur!” (Muvatta, Cihâd, 41; Hâkim, III, 221/4906; İbn-i Hişâm, III, 47)
Sa’d bin Rebî, (رضي الله عنه) ümmete âdeta bir vasiyet mâhiyetindeki bu sözleriyle fânî hayâta vedâ etti.
UHUD ŞEHİTLERİ den Mus’ab bin Umeyr (رضي الله عنه)
Müşrikler Uhud’u tamâmen terk ettikten sonra Allâh Rasûlü, harp sâhasına inerek şehîdleri defnettiler. Tam yetmiş şehîd verilmişti. Bunların arasında Hazret-i Hamza gibi cengâverler ve Mus’ab bin Umeyr (رضي الله عنه) gibi yiğitler de vardı.
Müslümanların sancaktarlığını yapan Mus’ab bin Umeyr, Rasûlullâh’ı müdâfaa ederken şehîd olmuştu. Bunun üzerine bir melek Mus’ab’ın sûretine girerek sancağı almış, Peygamber Efendimiz de henüz onun şehâdetinden haberdâr olmadığı için sancaktâra hitâben:
“–İleri git yâ Mus’ab!” buyurmuştu. Bunun üzerine melek, dönüp Allâh Rasûlü’ne bakmış, böylece onun bir melek olduğunu fark eden Efendimiz, Mus’ab’ın şehîd olduğunu anlamıştı. Daha sonra Mus’ab’ın mübârek nâşı bulunmuş, ancak onu saracak bir kefen bulunamamıştı. (İbn-i Sa’d, III, 121-122)
Mübârek şehîdin üzerindeki elbiseyle baş tarafı örtülse ayakları, ayakları örtülse başı açık kalıyordu. Ashâb, ne yapacaklarını sormak üzere Allâh Rasûlü’ne mürâcaat etti. Rasûlullâh, şehîdin baş kısmının elbise ile kapatılmasını, ayaklarının da güzel kokulu otlarla örtülmesini emir buyurdu.
Hâlbuki Mus’ab (رضي الله عنه) , Mekke’nin en asil ve varlıklı âilelerinden birinin çocuğu idi. Bütün Mekke gençleri ona yaşantısına özeniyorlardı. Hattâ genç kızlar onun geçtiği yollar üzerine gül serperlerdi. O ise müşrik âilesinin bütün zorlamalarına rağmen, onların dünyevî imkân ve nîmetlerini hattâ mîrâsını bir tarafa iterek Allâh Rasûlü’nün yanında olmayı tercih etti. Rasûlullâh’a o kadar büyük bir muhabbetle hayran oldu ve bağlandı ki, şehîd olurken bu fedâkârlığı karşısında bir melek onun sûretine girdi. Bu sûretle, Mus’ab’ (رضي الله عنه) ın katlandığı fedâkârlıklara ne güzel bir ilâhî lutufla mukâbele edilmiş oldu.
Bu hazîn manzara gönüllerde o kadar derin izler bırakmıştı ki, yıllar sonra müslümanların güçlenip izzet kazandığı bir dönemde, ağniyâ-i şâkirînden olan Abdurrahmân bin Avf’ın (رضي الله عنه) önüne, oruçlu olduğu bir gün oğlu tarafından birkaç çeşit yemek konulmuştu. O ise bundan müteessir olmuş ve:
“–Mus’ab (رضي الله عنه) , Uhud Savaşı’nda şehîd edildi. O, benden daha fazîletli idi. Ama kefen olarak bir hırkadan başka bir şeyi yoktu. Onunla da başı örtülse ayakları, ayakları örtülse başı açık kalıyordu. Sonra dünyâlık olarak bize her şey lutfedildi. Doğrusu hayırlarımızın karşılığının dünyâda verilmiş olmasından korkuyorum.” demişti. Daha sonra Abdurrahmân ağlamaya başladı ve yemeği bırakıp sofradan kalktı. (Buhârî, Cenâiz, 27)
Uhud şehîdleri içinde Hazret-i Peygamber’in ve bütün mü’minlerin gönlünü en çok hüzne gark eden ise, İslâm ordusunun eşsiz kahramânı, Allâh’ın Arslanı Hazret-i Hamza (رضي الله عنه) oldu.
Hazret-i Safiyye, kardeşi Hamza’yı (رضي الله عنه) görmek üzere şehîdlerin bulunduğu tarafa yöneldi. Oğlu Zübeyr (رضي الله عنه) kendisini karşılayarak:
“–Rasûlullâh (ﷺ) geri dönmeni emrediyor.” dedi. O da:
“–Niçin? Kardeşimi görmeyeyim mi? Ben onun kesilip doğrandığını zâten haber aldım. O, Allâh için bu musîbete uğradı. Zâten bizi de bundan başkası tesellî edemezdi. İnşâallâh sabredip ecrini Allâh’tan bekleyeceğim.” dedi.
Zübeyr, gidip annesinin söylediklerini Rasûl-i Ekrem Efendimiz’e bildirdi. Âlemlere Rahmet Efendimiz:
“–Öyleyse bırak görsün!” buyurdu. Safiyye de kardeşi Hazret-i Hamza’nın mübârek nâşının yanına gelerek duâ etti. (İbn-i Hişâm, III, 48; İbn-i Hacer, el-İsâbe, IV, 349)
Uhud’da yaşanan kâbına varılmaz bir din kardeşliği manzarasını Zübeyr bin Avvâm (رضي الله عنه) şöyle anlatır:
“Annem Safiyye yanında getirdiği iki hırkayı çıkarıp:
«–Bunları kardeşim Hamza’ya kefen yapasınız diye getirdim.» dedi. Onları alıp Hamza’nın yanına gittik. Yanında Ensâr’dan bir kefensiz şehîd daha vardı. İki hırkayı da Hamza’ya sarıp Ensârî’yi kefensiz bırakmaktan utandık:
«–Hırkanın birisi Hamza’ya, öbürü de Ensârî’ye kefen olsun!» dedik. Hırkalardan biri büyük diğeri küçük olduğu için aralarında kur’a çektik.” (Ahmed, I, 165)
Bu duygulu manzaranın da ifâde ettiği gibi, mü’min gönüllerde artık akrabâlık asabiyeti, yerini îman kardeşliğine terk ediyordu. Kıyâmete kadar gelecek bütün mü’minlere, din kardeşliğini yaşamanın heyecânı sergileniyordu.
Şehîdlerin namazlarının kılınması için Hazret-i Hamza (رضي الله عنه) başta olmak üzere on şehîd getiriliyor, namazdan sonra dokuzu defnediliyordu. Hazret-i Hamza’nın yanına dokuz şehîd daha getiriliyor, tekrar cenâze namazı kılınıyordu. Böylece Rasûlullâh, amcası, ciğerpâresi ve şehîdlerin efendisi olan bu mübârek şehîdin cenâze namazını defâlarca kılmıştır.(13)
Câbir’den rivâyet edildiğine göre, Hazret-i Peygamber (ﷺ) Uhud Gazvesi’nde şehîd düşenleri her mezara iki kişi konacak şekilde bir araya getirtmiş:
“–Bunların hangisi daha çok Kur’ân bilirdi (Kur’ân’ı yaşardı)?” diye sormuş ve şehîdlerden hangisi gösterilirse, onu kıble tarafına koymuştur. (Buhârî, Cenâiz, 73, 75)
Hazret-i Ayşe, Uhud’da olup bitenler hakkında bir haber alabilmek için kadınlar arasında yola çıkmıştı. Harre mevkiinde, sâliha kadın Hind bint-i Amr’a (رضي الله عنه) rastladı. Hind, kocası Amr bin Cemuh (رضي الله عنه) , oğlu Hallâd ve kardeşi Abdullâh’ın cesetlerini bir deveye yüklemiş getiriyordu. Hazret-i Ayşe (رضي الله عنه) ona:
“–Geride ne haber var?” diye sordu. Hind:
“–Hayırdır. Rasûlullâh (ﷺ) iyidir. O sağ olduktan sonra her musîbet hafif kalır.” dedi. Hazret-i Ayşe devenin üzerindeki cesetleri göstererek:
“–Bunlar kim?” diye sordu. Sâliha hanım Hind:
“–Kardeşim Abdullâh, oğlum Hallâd ve kocam Amr’dır.” dedi. Hazret-i Ayşe (رضي الله عنه) :
“–Onları nereye götürüyorsun?” diye sordu. Hind:
“–Medîne’ye götürüyorum. Oraya defnedeceğim.” dedi. Yürümesi için biraz zorlayınca deve çöktü. Hazret-i Ayşe:
“–Deve, yükünün ağırlığından dolayı mı çöküyor?” diye sordu. Hind:
“–Neden çöktüğünü bilmiyorum. Hâlbuki sâir vakitlerde iki devenin yükünü taşırdı. Fakat şimdi onda farklı bir hâl olduğunu görüyorum.” dedi.
Zorlayınca deve kalktı, ancak Medîne’ye yöneltilince yine çöktü. Yönü Uhud’a çevrildiğinde ise koşmaya başladı. Hind, Rasûl-i Ekrem Efendimiz’in yanına varıp durumu anlattı. Nebiyy-i zî-şân Efendimiz ona:
“–Deve vazîfelidir. Amr’ın herhangi bir vasiyeti var mıydı?” diye sordu. Hind:
“–Amr, Uhud’a gideceği zaman kıbleye dönmüş ve: «Allâh’ım! Bana şehîdlik nasîb et! Beni me’yûs ve mahrûm bir hâlde ev halkıma döndürme!» diye duâ etmişti.” dedi. Bunun üzerine Rasûlullâh şunları söyledi:
“–İşte bunun içindir ki deve yürümüyor.
Ey Ensâr topluluğu! Sizden her kim Allâh’a yemin etmişse ona sâdık kalsın.
Ey Hind! Kocan Amr, sâdıklardandır. O şehîd edildiği andan itibâren melekler kanatlarıyla üzerine gölgelik yaptılar ve nereye defnedilecek diye bakıp durdular. Ey Hind! Kocan Amr, oğlun Hallâd ve kardeşin Abdullâh cennette bir araya gelecek ve arkadaş olacaklardır.”
Bu müjde üzerine Hind, sâdıklardan olan kocası ile ebedî hayatta da berâber olmayı arzulayarak:
“–Yâ Rasûlallâh! Ne olur Allâh’a duâ et, beni de onlarla bir araya getirsin.” diye yalvardı. (Vâkıdî, I, 264-265; İbn-i Hacer, Fethu’l-Bârî, III, 216; İbn-i Abdilber, III, 1168)
Diğer bir ibretli manzara da şöyledir:
Uhud günü Medîne acı bir haberle çalkalandı. “Muhammed öldürüldü!” denilince şehirde çığlıklar koptu, feryâdlar Arş’a yükseldi. Hattâ Ensâr’dan Sümeyrâ Hâtun’a, iki oğlu, babası, kocası ve kardeşinin şehîd olduğu haber verildiği hâlde, o hiç aldırmadan hemen Allâh Rasûlü’nün durumunu sordu:
“–O’na bir şey oldu mu?” dedi. Sahâbe-i kirâm cevâben:
“–İyidir, Allâh’a hamd olsun, O, senin arzu ettiğin gibi hayattadır!” dediler. Sümeyrâ Hatun:
“–O’nu bana gösteriniz ki kalbim mutmain olsun.” dedi. Gösterdiklerinde hemen gidip elbisesinin ucundan tuttu ve:
“–Anam babam Sana fedâ olsun Yâ Rasûlallâh! Sen sağ olduktan sonra artık hiçbir şeye endişelenmem!” dedi. (Vâkıdî, I, 292; Heysemî, VI, 115)
Beşir bin Akrabe (رضي الله عنه) der ki:
“Babam Akrabe, Uhud günü şehîd olunca ağlayarak Hazret-i Peygamber’e gittim. Bana:
«−Ey sevgilicik! Sen ne diye ağlıyorsun? Sus ağlama! Senin baban ben olsam, annen de Âişe olsa, râzı olmaz mısın?» buyurdu. Ben de:
«−Anam-babam Sana fedâ olsun yâ Rasûlallâh, tabiî ki râzı olurum!» dedim. Bunun üzerine Efendimiz, eliyle başımı okşadı. (Şu anda) saçlarım ağardığı hâlde, Rasûlullâh’ın mübârek elinin değdiği yerler hâlâ siyah kalmıştır.” (Buhârî, et-Târîhu’l-Kebîr, II, 78; Ali el-Muttakî, XIII, 298/36862)
İlâhî vuslat heyecânının sergilendiği diğer bir manzarayı da Câbir (رضي الله عنه) şöyle anlatır: “Uhud Harbi’nden önceki gece babam Abdullah b. Amr b. Haram (رضي الله عنه) beni yanına çağırdı ve:
«–Nebî’nin sahâbîlerinden ilk şehîd edilecek kişinin ben olacağımı sanıyorum. Rasûlullâh hâriç, benim için geride bırakacağım en kıymetli kişi sensin. Borçlarım var, onları öde. Kardeşlerine dâimâ iyi muâmelede bulun!» dedi.
Sabahleyin babam ilk şehîd düşen kişi oldu. Bir başka şehîd ile birlikte onu bir kabre defnettim. Sonra onu müstakil bir yere defnetmek istedim. Altı ay sonra onu kabirden çıkardım. Bir de ne göreyim: Kulağı(nın bir kısmı) hâriç, bütün vücûdu kendisini kabre koyduğum günkü gibiydi! Onu yalnız başına bir mezara defnettim.” (Buhârî, Cenâiz, 78)
Uhud şehîdleri zikredildiğinde Varlık Nûru Efendimiz, o mübârek şehîdlerin fazîletini beyan sadedinde:
“Vallâhi ashâbımla birlikte ben de şehîd olup Uhud Dağı’nın dibinde gecelemeyi ne kadar isterdim!” buyurmuştur. (Ahmed, III, 375)
Yine Rasûlullâh bir gün Uhud şehîdlerine uğradı ve:
“–Onların (îman ve sadâkatlerine) şehâdet ederim” dedi. Ebûbekir:
“–Ey Allâh’ın Rasûlü, biz onların kardeşleri değil miyiz? Onlar nasıl müslüman oldularsa biz de müslüman olduk, onların cihâd ettiği gibi biz de cihâd ettik!” dedi. Rasûl-i Ekrem Efendimiz (ﷺ) şu cevâbı verdi:
“–Evet (söylediğiniz hususlar doğru), ancak benden sonra ne gibi bid’atler çıkaracağınızı bilemiyorum.” Hazret-i Ebûbekir (رضي الله عنه) ağladı, ağladı ve sonra:
“–Yâni biz Sen’den sonraya mı kalacağız?” (diye mahzûn oldu). (Muvatta, Cihâd, 32)
Hazret-i Ebûbekir (رضي الله عنه) ’in bu hâli, Sevgili Peygamberimiz’e olan eşsiz muhabbetinin derecesini ve onun, “üçüncüleri Allâh olan ikinin ikincisi” olduğunu gösteren ne güzel bir misâldir.
Ashâb-ı kirâm, Allâh Rasûlü’nü her şeyden, hattâ canlarından bile çok severlerdi. Evde otururken akıllarına Âlemlerin Efendisi geldiğinde ev kendilerine dar gelir, hemen kalkıp yanına gider, O’nun mübârek ve aydan nurlu yüzüne bakarak ferahlar, sohbetiyle huzur bulurlardı.(14) O’nu görmedikleri zaman âdeta can kuşu ten kafesine sığmaz olurdu. Cennette O’nunla beraber olamama korkusu, onların benzini sarartır, ne yaptığını bilmez hâle getirirdi.(15) Nitekim kendisine hizmet eden Rebîa, bir gün Allâh Rasûlü’nün; “Dile benden ne dilersen!” buyurması üzerine, cennette O’nunla berâber olmaktan başka hiçbir şey istememişti.(16) Ashâb, vefât edecekleri esnâda Allâh’a ve Rasûlü’ne kavuşacakları için büyük bir sürûr içinde olurlardı.(17) Bu sebepledir ki onlar -İslâm nîmetinden sonra-, “Kişi sevdiği ile berâberdir.” nebevî müjdesine sevindikleri kadar hiçbir şeye sevinmemişlerdi.(18)
Âl-i İmrân Sûresi’nin altmış âyeti, Uhud Savaşı ile alâkalıdır. Misver bin Mahreme, Uhud hakkında sorduğunda Abdurrahmân bin Avf:
“Âl-i İmrân Sûresi’nin 120. âyetinden sonrasını oku; bizimle Uhud’da bulunmuş gibi olursun!” demiştir. (İbn-i Hişâm, III, 58; Vâkıdî, I, 319)
HZ. MUHAMMED’ (ﷺ) İN GECE BEKÇİSİ
Zekvan ibni Abdikays (رضي الله عنه) , Bedir ve Uhud Gazvelerine katılmış bir kahramandır. Bedir’de “Üseyl Vadisi”nde, Uhud’da “Şeyhayn”de, Fahr-i Kâinat Efendimiz’in çadırı etrafında gece bekçiliği yapmıştır. Onun bu muhabbet dolu hizmetini M. Asım Köksal hocaefendi “İslam Tarihi” eserinde şöyle nakleder:
“İslâm ordusu Uhud’a giderken, geceyi Şeyhayn’de geçirdi. Peygamberimiz orada, ashabına ikindi, akşam ve yatsı namazlarını kıldırdı. Muhammed ibni Mesleme’yi elli kişilik bir muhafız birliğinin başına geçirip, onları ordunun çevresinde dönüp dolaşmakla görevlendirdi.
Peygamberimiz Şeyhayn’de yatsı namazını kıldırdıktan sonra ashabına döndü ve:
“Bu gece bizi kim bekler?” diye sordu.
Karanlıkta bir zât ayağa kalkıp: “Ben!” dedi.
Peygamberimiz, ona: “Sen kimsin?” diye sordu.
O zât: “ Zekvan ibni Abdi Kays’ım!” dedi.
Peygamberimiz (ﷺ) , ona: “Sen otur!” buyurdu.
Biraz sonra, Peygamberimiz (ﷺ) , yine: “Bu gece bizi kim bekler?” diye sordu.
Yine bir zât ayağa kalkıp: “Ben!” dedi.
Peygamberimiz (ﷺ) , ona da:”Sen kimsin?” diye sordu.
O zât da: “Ben Ebu Seb’im!” dedi.
Peygamberimiz (ﷺ) , ona da: “Sen otur!” buyurdu.
Peygamberimiz (ﷺ) , yine: “Bu gece bizi kim bekler?” diyerek sorusunu tekrarladı.
Yine bir zât ayağa kalktı ve: “Ben!” dedi.
Peygamberimiz (ﷺ) , ona da: “Sen kimsin?” diye sordu.
O zât da: “Ben İbni Kays’ım!” dedi.
Peygamberimiz (ﷺ) , ona da: “Sen otur!” buyurdu.
Aradan bir müddet geçtikten sonra: “Üçünüz de ayağa kalkınız!” buyurdu.
Ashab arasından yalnız Zekvan ibni Abdikays (رضي الله عنه) kalkıp huzura geldi. Peygamberimiz ona: “Öteki arkadaşların nerede kaldılar?” diye sordu.
Zekvan ibni Abdikays: “Ya Rasulallah! Geceleyin her üç sorunuza da cevap veren bendim. Benim adım, Ebu’s-Seb’ Zekvan ibni Abdikays’ (رضي الله عنه) dır” dedi.
Onun bu muhabbet dolu davranışını takdir eden Peygamberimiz ona tebessüm edip memnuniyetini ifade ederek şöyle dedi:
“Git, sen bizi bekle, koru! Allah da seni korusun!” diye dua buyurdu.
Zekvan ibni Abdikays (رضي الله عنه) , hemen zırhını giyindi, kalkanını aldı. O gece nöbet tuttu, bekledi. (Vâkıdî, Megâzî, c. 1, s. 216-217.)
Rasül-i Ekrem Efendimiz (ﷺ) , Zekvan ibni Abdikays’ın muhabbet dolu bu davranışını ve firasetini takdir etti. Ona iltifatta bulunarak şu müjdeyi verdi:
“Yarın sabahleyin Cennetin yeşilliklerine ayak basacak bir kimseye bakmak isteyen, Zekvan’a baksın!” buyurdu. (İbn Hacer, el-İsâbe, c. 1 , s. 482. M. Asım Köksal, İslam Tarihi, 4/129-130.)
Bu sözlerin şehadet anlamına geldiğini sezen Zekvan hemen evine koştu. Hanımı ve çocuklarıyla görüştü. Onlarla helalleşerek vedalaştı ve görev yerine gitti. Sabaha kadar Sevgili Peygamberimizin emrettiği yerde nöbet tuttu. Ertesi günü savaş meydanında Mekke müşriklerine karşı mücadele etti ve kahramanca savaşarak şehid düştü.
UHUD ŞEHİDİ
O gün Uhud dağı eteklerine doğru çekilen Rasûl-i Ekrem Efendimiz ashabının durumunu araştırırken Zekvan ibni Abdikays’ı sordu. Hazreti Ali, Zekvan’ın savaş meydanında sergilediği kahramanlıkları anlattı ve müşriklerden Ebu’l-Hakem Ahnes ibni Şerik’in onu şehid ettiğini kendisinin de Ahnes’i öldürdüğünü söyledi. (Vâkıdî, I, 283) Allah ondan razı olsun. Rabbimiz cümlemize Zekvan ibni Abdikays’ın muhabbet, teslimiyet, firaset ve tebliğ ruhundan hisseler nasib eylesin. Bizleri şefaatlerine nail eylesin. Amin.
UHUD SAVAŞINDA HZ . ALI (رضي الله عنه) ‘ IN KAHRAMANLIĞI
Uhud savaşında müslümanlar ufak bir yenilgiye uğradılar . Bunun en büyük sebebi de , birinci bölümün ikinci bahsinde anlatıldığı gibi Peygamber Sallallahu aleyhi veseliem’in bir emrine uymamaktı . O vakit dört taraftan saldıran düşman arasında kalmışlardı . Bu yüzden çok sayıda müslüman şehid olmuş, bazısı da kaçmıştı . Peygamber sallallahu aleyhi veseller’de bir düşman topluluğu arasında kalmıştı . Kafirler Peygamber saltallahu aleyhi ve seller’in şehid olduğu ha berini yaymışlardı . Bu haberden telaşa kapılarak Sahâbe – i Kirâm’ın çoğu kaçmış ve oraya buraya dağılmışlardı .
Hz. Ali radiyallahuanh buyuruyor ki : “Kafirler müslümanları kuşatınca ve Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem gözümün önünden kaybolunca onu sağ olanlara rasında aradım , bulamadım , şehidlerin yanına giderek aradım , oradada bulamadim . Kendi kendime ” Peygamber sallallahu aleyhi ve seller’in savaştan kaçması mümkün değildir . Anlaşıldığına göre Allahu Teâlâ yanlış amellerimiz yüzünden bize darılmış ve bundan dolayı yüce Rasûlünü göğe kaldırmıştır . O halde kılıcımı eli me alıp kafirlerin kalabalığı arasına dalıp öldürülene kadar savaşayım . Bundan daha iyi yol yoktur ” dedim ve kılıcımı alarak öyle bir hamle yaptım ki , nihayet kafirler ortalıktan çekilip gittiler . O anda gözüm Peygamber sallallahu aleyhi vesellem’e ilişince son derece sevinmiştim . Anladım ki Allahu Teâlâ sevgili Peygamberini melekleriyle korumuştu . Ben Peygamber aleyhissalatu vesselam’ın yanına gide rek dikildim . Bu esnada kafirlerden bir topluluk Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem’e hücum etmek için geldiler . Peygamber sallallahu aleyhi vesellem < Ali onları durdur > buyurdu . Ben tek başıma bu topluluğa karşı koydum ve onların yüzlerini geri çevirdim , bazılarını da öldürdüm ” . Ondan sonra tekrar bir topluluk Rasûlullah’a saldırmak niyetiyle ilerledi . Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem yine Hz . Ali’ye işaret etti . O yine tek başına o toplulukla çarpıştı . Bundan sona Hz . Cebrail aleyhisselam gelerek Hz . Ali’nin yiğitliğini ve yardımını övünce Peygamber sallallahu aleyhi vesellem , “ Şüphesiz Ali bendendir , ben de Ali’denim ” buyurdu . Yani bu sözüyle beraberliğin en yüksek derecesine işaret buyurmuştu . Cebrail aleyhisselam da ” Ben de ikinizdenim ” buyurmuştur . ‘ İZAH : Tek başına bir kişinin bir topluluğun üzerine yürümesi ve Peygamber sallallahu aleyhi vesellem’in yüce zatını bulamayınca ölmek niyetiyle kafir sürülerinin arasına dalması bir yönden Peygamber sallallahu aleyhi vesellem’e duyduğu gerçek muhabbet ve aşkı göstermekte , diğer yönden de kahramanlığın ve yürekli bir atılganlığın manzarasını gözler önüne sermektedir .
HZ . HANZALA (رضي الله عنه) ‘IN ŞEHİD OLUŞU
Hz . Hanzala radiyallahu anh Uhud savaşına başından katılamamıştı . Denilir ki o yeni evlenmişti . ( Sabah erkenden ) gusül etmek için hazırlanıyordu . Nihayet gusül için oturmuş başını yıkıyordu . Birden kulağına müslümanların yenildiğini bildiren bir ses ilişti . Buna dayanamayıp o haliyle kılıcı eline alarak , savaş meydanına doğru ilerledi ve kafirlere saldırdı . Durmadan ilerliyordu . Derken sonunda şehid oldu . Şehid olan bir kimse eğer cünüp değilse yıkanmadan defnedilir . ( Onun durumu bilinmediğinden ) yıkanmadan defnedildi . Fakat Peygamber sallallahu aleyhi vesellem meleklerin onu yıkadıklarını gördü . Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem meleklerin yıkamasını sahâbelere de anlattı . Ebu Said Saidi radıyallahu anh diyor ki : Ben Peygamber sallallahu aleyhi veseliem’in sözlerini işitince Hanzala’nın yanına gittim . Baktım ki , başından sular damlıyordu . Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem ( Medine’ye ) dönüp araştırınca onun yıkanmadan savaşa gittiğini öğrendi .
İZAH : İşte bu da kahramanlığın en yüksek derecesidir . Cesûr insanların iradelerinin gecikmesi kendilerine ağır gelir . Bundan dolayı Hz . Hanzala radıyalla hu anh guslünü tamamlamayı bile beklemedi. (Fezaili Amal sayfa 75)
HZ. VEHB BİN GÂBUS’IN UHUD SAVAŞINDA ŞEHİD OLMASI
Hz . Vehb bin Gabus radıyallahuanh bir sahâbidir . Uhud savaşından bir süre önce müslüman olmuştur . Köyde kendi evinde yaşar , keçi güderdi . ( Bir gün ) yeğeni ile birlikte keçileri bir ipe bağlamış olarak Medine – i Münevvere’ye ulaştı ve ” Peygamber sallallahu aleyhi vesellem nereye gitti ? ” diye sordu . Uhud savaşına gitmiş olduğunu öğrendi . Keçilerini orada bırakıp Peygamber sallallahu aleyhi vesellem’in yanına vardı . O esnada kafirlerden bir topluluk hücum ederek geldiler . Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem ” Kim onları dağıtırsa Cennet’te benimle beraberdir ” buyurdu . Bunun üzerine Hz . Vehb radiyallahu anh bütün gücüyle kılıcını savurmaya başladı ve hepsini geri püskürttü . Ikinci defa aynı durum oldu . Üçüncüsünde yine böyle oldu . Peygamberimiz onu Cennet’le müjdeledi . Bunu duyar duymaz kılıcını çekip kafir sürülerine daldı ve şehid oldu.
Sa’d bin Ebi Vakkas radıyallahu anh diyor ki : Ben hiçbir savaşta Vehb’in cesurluğu ve kahra manlığının benzerini görmedim . Şehid olduktan sonra Peygamberimiz sallallahu aleyhi vesellem’in Vehb’in baş tarafında durduğunu gördüm . Şöyle diyordu : ” Allah senden razı olsun , ben senden razıyım . ” Ondan sonra Peygamberimiz sallallahu aleyhi vesellem bu savaşta bizzat yaralı olmasına rağmen onu kendi mübarek eliyle defnetti . Hz . Ömer radiyallahu anh şöyle buyurdu : Vehb’in bu ameline imrendiğim kadar hiç kimsenin ameline imrenmedim . Gönlüm ister ki Allah’ın huzuruna onun amel defteri gibi bir defterle çıkayım.
İZAH : Hz . Ömer radıyallahu ann’ın ona imrenmesi onun kendine has örnek bir kahramanlığından dolayıdır ki , o ( Allah yolunda ) canını can kabul etmemiştir . Yoksa Hz . Ömer ve başka sahabelerin diğer başarıları ondan çok çok Üstündür .
PEYGAMBER (ﷺ) UHUD SAVAŞI’NDA OKUDUĞU DUA
İşte müşrikler, kalplerine düşen bu korkunun da tesiriyle, müslümanlara karşı sağladıkları geçici galebeye rağmen tamâmen müdâfaasız olan Medîne’yi istîlâya teşebbüs edemediler. Üstelik yanlarında bir tek müslüman esir bile olmadığı hâlde geri dönüyorlardı. Şüphesiz ki bu, Allâh’ın, Peygamberi’ne ve mü’minlere olan bir lutfu idi. Uhud’da müşrikler dönüp giderken, Allâh Rasûlü:
“–Saf olunuz, Rabbime duâ ve senâda bulunayım!” buyurdu. Ashâb-ı kirâm Allâh Rasûlü’nün arkasında saf oldular. Peygamber Efendimiz şöyle duâ etti:
Peygamberimiz (ﷺ) , Uhud Savaşı esnasında Müslümanları saf yapıp önlerine geçmiş ve şöyle dua etmiştir:
Okunuşu:
“Allâhümme lekel-hamdü küllühû. Allâhümme lâ mâni’a limâ besatte ve lâ bâsita
limâ kabazte ve lâ hâdiye limen edlalte ve lâ mudılle limen hedeyte ve lâ
mu’tıye limâ mena’te ve lâ mâni’a limâ a’tayte ve lâ mukarribe limâ bâ’atte ve
lâ mübâ’ıde limâ karrebte.
Allahümmebsut ‘aleynâ min berakâtike ve rahmetike ve fadlike ve rızkıke. Allâhümme innî es’elüken-na’îme yevmel-kıyâmeti vel-emne yevmel-havfi. Allâhümme ‘âizün bike min şerri mâ a’taytenâ ve şerri mâ mena’tenâ.
Allâhümme habbib ileynel-îmâne ve zeyyinhü fî kulûbinâ ve kerrih ileynel-küfra vel-füsûka vel‘ısyâne vec- ‘alnâ miner-râşidîn. Allâhümme teveffenâ müslimîne ve ahyinâ müslimîne ve el-hıknâ bis-sâlihîne ğayra hazâyâ ve lâ meftûnin.
Allâhümme kâtili’l-keferate’l-lezîne yükezzibûne rusuleke ve yesuddûne ‘an sebîlike vecal ‘aleyhim riczeke ve ‘azâbeke ilâhe’l-hakkı.”
Meali:
“Allah’ım! Her türlü övgü Sana mahsustur. Allah’ım! Senin bolca verdiğine mani olacak yoktur, kıstığını açacak da yoktur. Dalâlette bıraktığına hidayet verebilecek, hidayet ettiğini de sapıtabilecek kimse yoktur. Men ettiğini verecek kimse yoktur, verdiğine de mani olacak kimse yoktur. Uzaklaştırdığını yakınlaştırabilecek yoktur, yakınlaştırdığını da uzaklaştıracak kimse yoktur.
Allah’ım! Lûtfun, rahmetin ve bereketlerinden ve rızkından bana aç, bolca ihsan eyle. Allah’ım! Kıyamet gününde cennet, korku gününde güven istiyorum.
Allah’ım! Verdiğin ve vermediğin şeylerin şerrinden sana sığınıyorum. Allah’ım! Bize imanı sevdir, kalplerimizi imanla süsle. Bize küfrü, itaatsizliği ve isyanı sevdirme, kerih göster, bizi doğru yolu bulanlardan eyle. Allah’ım! Müslümanlar olarak canımızı al, Müslümanlar olarak dirilt, rezil olmadan ve fitneye uğramadan sâlih kullarının arasına dâhil eyle.
Allah’ım! Peygamberlerini yalanlayan ve insanları Senin yolundan alıkoyan şu kâfirleri helâk et, onlara rezillik ve azap ver. (Sen) gerçek ilâhsın Allah’ım.”
UHUD SAVAŞI’NDAN ÇIKARILACAK HİKMETLER
Uhud Gazvesi’nde, dehşetli hüzün manzaralarıyla hayâtın birçok acı ve tatlı safhaları büyük bir kulluk olgunluğu içinde yaşanmıştı. Bir taraftan büyük bir îman vecdi içinde, sabır, tevekkül, teslîmiyet ve kadere rızâ zirve seviyede sergilenirken, diğer taraftan, bir anlık gaflet ve dünyâya meyil gibi nefsânî zaaflar yüzünden çok acı imtihanlarla da karşılaşılmıştı.
Allâh Rasûlü’nün emr-i şerîfini yerine getirmekte gösterilen ihmâl, bir anda savaşın kaderini değiştirmiş, ilâhî îkaz tecellîleriyle muzafferiyetin te’hîrine sebep olmuştur. Birkaç kişinin hatâsı, umûmun cezâlandırılmasıyla netîcelenmiş, hepsi birden sıkıntıya düşmüşlerdir. Zîrâ bu bir sünnetullâh’tır. İçlerinde Allâh’ın Habîbi’nin bulunması bile bu âdetullâh’ı değiştirmemiştir.
Oysa ashâb-ı kirâm, Bedir’de Allâh Rasûlü’ne kayıtsız şartsız ittibâ hâlinde idi. Ve O’na:
“–Ey Allâh’ın Rasûlü! Biz Sana inandık, Allâh’tan getirdiğin Kur’ân’ın hak olduğuna samîmiyetle îmân ettik ve Sana itaat ve ittibâ etmek üzere ahd ü mîsâk eyledik. Nasıl dilersen o sûrette hareket et, bize emret, biz Sen’inle berâberiz. Sen’i gönderen Allâh hakkı için Sen denize girersen, biz de Sen’inle berâber gireriz, hiçbirimiz geri kalmayız!..” (İbn-i Hişâm, II, 253-254) diyen ashâb, ilâhî bir heyecan şerâresinin zirvesinde idi.
Uhud Harbi’ndeki ilâhî imtihânın sebebi, birtakım hassas ve mühim hususlarda, gösterdikleri bir anlık gafletten dolayı mü’minlerin îkâz edilmesi idi.
Uhud’un en mühim hikmetlerinden biri de mü’minleri, aralarına karışmış olan münâfıklardan arındırmaktır.
Diğer bir hikmet ise müşriklere fiiliyatta hiçbir netîcesi olmayacak aldatıcı bir zafer takdîr olunarak, onların gâfil ve âtıl bir sûrette hareketsiz kalmalarını temin etmektir. Bu aldatıcı zafer ile Bedir’den beri müşriklerin gönlünde biriken kin ve öfke sâkinleşmiş, geçen zaman içinde onların İslâm’a karşı duydukları şiddet ve soğukluk azalmıştır.
Câlib-i dikkattir ki, ashâb-ı kirâm yediden yetmişe Uhud Gazvesi’ne katılmak ve şehîd olmak için yarışmışlardı. On beş yaşındaki, çocuk denebilecek gençler, Rasûlullâh’ın ordusuna nefer olabilmek için her türlü çâreye baş vurmuşlardı. Bu şekilde her yaştaki insanın ölüme koşmasındaki sır, kalplerinin kuvvetli bir îmanla dopdolu olması ve kâinâtın yaratılış sebebi olan Rasûlullâh’a karşı gönüllerinde duydukları dâsitânî muhabbet hissidir. Bu îman ve muhabbet nerede bulunursa, orada her türlü yiğitlik ve cesâret mevcuttur. Nerede de azalmışsa, orada tembellik, çekingenlik, zillet ve korku zuhûr eder. Bu muhabbetin yolu ise zikri artırmak, Rasûlullâh’a salevâtı çoğaltmak, Allâh’ın nîmetleri üzerinde tefekkür etmek ve Rasûlullâh’ın sîreti ve ahlâkı ile istikâmetlenmenin gayreti içinde bulunmaktır.
Uhud’da Varlık Nûru’nun yaralanması ve şehîd olduğu şâyiasının yayılması, mü’minler için mühim bir hikmeti ihtivâ etmektedir. Zîrâ onlar, âdeta îman ve irâde imtihânına tâbî tutulmuşlardı. Böylece Allâh Rasûlü’nün de bir beşer olduğunu, zamânı geldiğinde O’nun da Rabbi’nin huzûruna urûc edeceğini, O’nun vefâtından sonra mü’minlerin gerisin geri dönmeyip Peygamberimiz’in gösterdiği yolda devâm etmeleri lâzım geldiğini öğrenip, bu tür hâdiseler başlarına gelmeden önce, bir bakıma kalben hazırlanmış oldular.
Hâsılı Uhud’da müslümanlara, düşmanla yapılan savaşlarda zafere nasıl ulaşılacağı, hezîmet ve dağılma tehlikesinden nasıl kurtulunacağı gibi pek çok hususlarda ders ve ibretler sergilenmiştir.
Uhud şehidlerinin defnedildiği Meşhed-i Uhud denilen yerin bir kısmının sel yatağına yakın olması ve Medine’nin su ihtiyacını karşılayan kanalın buradan geçmesi sebebiyle bazı kabirler kırk altı yıl sonra Cennetülbakī‘e nakledilmiş, Hz. Hamza ile birlikte şehidlerin çoğu orada kalmıştır. Ömer b. Abdülazîz’in Medine valiliği sırasında başlattığı, Resûl-i Ekrem zamanına ait hâtıraların korunmasına yönelik faaliyetler Abbâsîler devrinde de sürdürülmüş, Resûlullah’ın yaralandığı alanla şehid sahâbîlerin kabirlerinin olduğu yerlere açıklayıcı işaretler konulmuş, bazı kabirlerin üzerine kubbeli mezarlar yapılmıştır. Abbâsî Halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın annesi de Hz. Hamza’nın mezarını türbe haline getirmiştir. Bu türbede Hamza’nın yanı sıra Mus‘ab b. Umeyr ve Abdullah b. Cahş’ın kabirleri de bulunmaktaydı. Türbenin yanına daha sonra bugün Mescid-i Hamza adıyla bilinen mescid inşa edilmiştir. Çeşitli dönemlerde onarılan Hz. Hamza Türbesi’ni Kanûnî Sultan Süleyman 1543’te yeniden yaptırmıştır. Şehitliğin kuzey tarafında Resûl-i Ekrem’in yaralandığı alana 1849’da Sultan Abdülmecid, Kubbetüssenâyâ adı verilen bir kubbe inşa ettirmiştir. Mescid-i Hamza’nın doğusunda Hz. Hamza’nın şehid edildiği alanda yaptırılan kubbeye de Kubbetülmasrar adı verilmiştir. Günümüzde hiçbir türbe ve mezar yapısının bulunmadığı Uhud Şehitliği etrafı duvar ve tel örgülerle çevrili boş bir alan olarak ziyaret edilmektedir.
“BİZ UHUD’U SEVERİZ, UHUD DA BİZİ SEVER!”
Uhud’un, Rasûlullâh’ın gönlünde müstesnâ bir yeri vardı. Fahr-i Kâinât -aleyhi ekmelü’t-tahiyyât- Efendimiz, ömrü boyunca Uhud’u ve Uhud şehîdlerini sık sık ziyâret etmişlerdir. Zaman zaman da:
“Biz Uhud’u severiz, Uhud da bizi sever!” buyururlardı. (Buhârî, Cihâd, 71; Müslim, Hacc, 504) Bu nebevî iltifât ile tekrîm edilen şehîdler meşhedi Uhud, Allâh Rasûlü’nün muhabbetiyle sırılsıklam ıslanmış bir mekân olarak, kıyâmete kadar gelecek ümmete azîz hâtıralarla dolu bir ziyâretgâh olmuştur.
Peygamber Efendimiz, harbin netîcesi sebebiyle, Uhud’a karşı bir uğursuzluk atfedilmesinden endişe etmiş, mü’min gönüllerde yerleşmesi muhtemel bir nefret ve buğz hissine mânî olmak için:
“Biz Uhud’u severiz, Uhud da bizi sever!” buyurarak bu mekâna olan muhabbetlerini ifâde buyurmuşlardır. Peygamber Efendimiz’in bu muhabbeti bereketiyledir ki Uhud, bir mağlûbiyet mekânı olarak değil, Efendimiz’in bütün kalbiyle ve muhabbetle bağlandığı, sînesinde mübârek şehîdlerin medfûn olduğu mukaddes bir mevkî olarak yâd edilegelmiştir.
Diğer taraftan, Uhud’un Peygamber Efendimiz’i sevmesi ve tanıması, esâsen bütün mahlûkâtın Rasûl-i Ekrem Efendimiz’i bilip tasdîk ettiği hakîkatinin bâriz bir misâlidir. Nitekim Rasûlullâh:
“Cinlerin ve insanların âsîleri hâriç, yer ile gök arasında var olan her şey, benim Allâh’ın Rasûlü olduğumu bilir.” buyurmuştur. (Ahmed, III, 310)
Hz. Enes (r.a.) buyurdu ki:
“Rasülüllah (s.a.v.) yanında Ebu Bekir, Ömer ve Osman Radıyallahü anhüm ecmain oldukları halde Uhud’a çıktılar. Uhud Dağı sevincinden sallandı. Rasülüllah ayağı ile Uhud’a vurarak şöyle seslendi:
“Sabit ol ey Uhud! Çünkü senin üzerinde bir nebi, bir sıddık, iki de şehit var.”
Uhud şehidlerinden bazilarinin hayati icin
(Uhud şehidlerinden bazi Sahabilerin hayatı için adları üstüne tıklayınız!)
HZ.HAMZA (r.a)
HANZALA BIN BIN EBI AMIR (r.a)
ABDULLAH IBNI AMR IBNI HARAM (r.a)
Dipnotlar:
(1) Uhud, Medîne’nin kuzeyinde olup uzaklığı 5 km civârında idi. Bugün neredeyse şehre birleşmiş durumdadır.
2 Vâkıdî, I, 199-203.
3 İbn-i Sa’d, II, 37.
4 Bu, Efendimiz’in gördüğü bir rüyâ sebebiyle idi. Rasûlullâh daha sonra şöyle buyurmuştur:
“…Rüyamda kendimi bir kılıcı sallıyor gördüm, kılıcın başı kopmuştu. Bu, Uhud Savaşı’nda mü’minlerin mâruz kaldıkları musîbete delâlet ediyormuş. Sonra kılıcımı tekrar salladım. Bu sefer, eskisinden daha iyi bir hâl aldı. Bu da Cenâb-ı Hakk’ın fetih lutfuna ve müslümanların bir araya gelmeleri nevinden ihsân ettiği nîmetlerine delâlet etti. Aynı rüyâda sığırlar ve Allâh’ın (verdiği başka bir) hayrı gördüm. Sığırlar Uhud gününde mü’minlerden bir cemaate çıktı, (onlar şehîd edildiler. Gördüğüm) hayır da Allâh’ın Bedir’den sonra nasîb ettiği fetihlerin hayrı ve bize Rabbimizin lutfettiği (Bedru’l-Mev’id) sıdkının sevâbı olarak çıktı.” (Buhârî, Tâbir, 39, 44; Menâkıb, 25; Müslim, Rüyâ, 20)
5 İbn-i Hişâm, III, 6-7.
6 İbn-i Esîr, Üsdü’l-Gâbe, III, 195; Diyârbekrî, I, 433.
7 İbn-i Sa’d, III, 217.
8 Hâkim, III, 334/5281; Heysemî, VI, 113; İbn-i Sa’d, III, 453.
9 Utbe bin Ebî Vakkâs hâininin neslinden gelen çocuklarının kâffesi (hepsi) ilâhî bir ibret olarak ön dişleri gedik ve kırık olarak doğmuşlardır. (Ramazanoğlu Mahmûd Sâmî, Uhud Gazvesi, s. 26)
10 Vâkıdî, I, 245.
11 Buhârî, Meğâzî, 18, 20; Vâkıdî, I, 295-296.
12 İbn-i Hişâm, III, 45.
13 İbn-i Mâce, Cenâiz, 28.
14 Kastallânî, II, 104.
18 Kurtubî, V, 271.
16 Müslim, Salât, 226; Ahmed, III, 500.
17 Ahmed, I, 8; İbn-i Mâce, Cenâiz, 4.
18 Buhârî, Edeb, 96.
(Müslümanlar Uhud Savaşında dördü Muhacirden olan toplam yetmiş şehit vermişlerdi.
Bu isimler İbn-i Hişam’ın Siret-un Nebi adlı eserinden alınmıştır. (c.3, s.59) )
Mit dem Laden der Karte akzeptieren Sie die Datenschutzerklärung von Google.
Mehr erfahren
powered by Borlabs Cookie 